Stara Łomża

W dzisiejszej Starej Łomży znajdują się dwa wysokie wzgórza: Góra Królowej Bony i Wzgórze Świętego Wawrzyńca. Góra Królowej Bony to pozostałość po dużym grodzisku z okresu wczesnego średniowiecza. Jego położenie wskazuje na charakter obronny. Od północnego wchodu zabezpieczeniem dla grodu była nie tylko Narew, ale także szeroka i bagnista dolina rzeki. Do dnia dzisiejszego zachowały się także pozostałości wałów ziemnych otaczających gród. Na sąsiednim wzniesieniu zwanym Górą Świętego Wawrzyńca według legendy i zapisków kościelnych miał stać kościół parafialny wybudowany przez św. Brunona z Kwerfurtu, około 1000 roku. Święty ten niosąc wiarę chrześcijańską pogańskim ludom na pograniczu prusko-jaćwieskim poniósł śmierć męczeńską w 1009 roku zaledwie kilkadziesiąt kilometrów na wschód od tego miejsca w okolicach dzisiejszej Wizny. Prawdziwości legendy tej nie wykluczają wykopaliska archeologiczne prowadzone na wzgórzu, które potwierdziły, że w miejscu tym na pewno stał pierwszy kościół chrześcijański na Wschodnim Mazowszu, a wybudowano go właśnie z okresie wczesnego średniowiecza.

Gród w Starej Łomży rozwijał się prężnie dopóty dopóki ziemie wschodniego Mazowsza najeżdżały plemiona pruskie, jaćwieskie i litewskie. Po unii Polsko-Litewskiej niebezpieczeństwo to znacznie zmalało, a dawni łomżanie pomyśleli o przeprowadzce na tereny bardziej dogodne do kontaktów, zwłaszcza handlowych, z dawnymi wrogami.